در گذشته چین برای پیمان ناتو اهمیت چندانی نداشت اما پس از اینکه ناتو با مداخله نظامی در افغانستان و لیبی پا را از قلمرو اقیانوس آتلانتیک بیرون گذاشت و پس از حمله روسیه به اوکراین، به تجدید نشاط و فعالیت دوره جوانی خود پرداخت، چین را نیز در کانون توجه قرار داد. به همین جهت در نشست سران کشورهای عضو ناتو که اخیرا در مادرید برگزار شد، ناتو چین را به عنوان یک چالش در مسیر راه خود قلمداد کرد و راهبرد جدید خود را با در نظرگرفتن این واقعیت ترسیم کرد.

از سوی دیگر، چین همان چین سابق نیست که تنها به توسعه اقتصادی بسنده کند و به فرستادن افرادی موسوم به «دزدان میهن‌پرست» برای دزدیدن و کپی کردن فن­اوری آمریکا قانع باشد. این کشور ­که در طول تاریخ خود تنها یک «قدرت زمینی» محسوب می‌­شد، اکنون برای مقابله با دشمنان و خطرات احتمالی، در تلاش است تا به یک قدرت دریایی و هوایی هم تبدیل شود.

چین برای رسیدن به این هدف دو راه را در پیش گرفته است: نخست طرح «یک کمربند و یک جاده» که یک تریلیون دلار به آن اختصاص داده است. چین در چارچوب این طرح، زیرساخت‌­هایی در کشورهایی در آسیا، اروپا و آفریقا احداث می‌کند و در مقابل، به پایگاه­‌های زمینی و بندرگاه­‌های دریایی در این کشورها می­‌یابد که اداره بندرگاه حیفا در اسرائیل از آن جمله است.

دوم برنامه مدرنیزه کردن ارتش و تسلیحات و تاسیس پایگاه­‌های نظامی بر فراز جزیره‌­های مصنوعی در دریای چین و در جیبوتی در کناره دریای سرخ است. چین در این راستا، دو ناو هواپیمابر کهنه خریداری و بازسازی کرد و افزون بر آن، یک ناو هواپیمابر پیشرفته احداث کرد و در اختیار ارتش قرار داد.

چین در گذشته و حتی تا پس از انقلاب کمونیستی به رهبری مائوتسه تونگ، می‌­خواست مطابق تئوری هالفورد مکیندر «هارت‌لند» یا قلب جهان و سرزمینی محوری باشد؛ چون قدرتی است که بر سرزمین گسترده‌­ای سیطره دارد و هیچ قدرت دیگری نمی‌­تواند بر آن تسلط یابد. اما پس از به قدرت رسیدن شی­ جی پینگ، چین خطر آنچه را نیکولاس اسپایکمن، کارشناس راهبردی، «ریملند» یا سرزمین حاشیه می‌­نامد، درک کرد. چون ریم‌لند قدرتی است که می­‌تواند هارتلند را در دریا محاصره کند و اجازه ندهد به آب­‌های آزاد در اقیانوس‌­ها راه پیدا کند.

رئیس­‌جمهوری مائو می­‌گفت چین حاضر است برای بازپس ­گرفتن تایوان از راه‌­های مسالمت­‌آمیز، ۱۰۰ سال انتظار بکشد اما رئیس­‌جمهوری شی امروز خود را در مقابل نیروی دریایی و هوایی ابرقدرت آمریکا می­‌بیند که گرچه از زمان رئیس‌­جمهوری نیکسون تاکنون، به سیاست «چین واحد» متعهد مانده است، برای دفاع از تایوان نیز آمادگی کامل دارد. 

شی می‌­داند که تایوان با هنگ­‌کنگ فرق دارد؛ چین هنگ­‌کنگ را در چارچوب سیاست «یک سرزمین و دو نظام» به صورت مسالمت‌آمیز از بریتانیا پس گرفت و چندی پیش، به مناسبت بیست‌وپنجمین سالگرد بازگشت آن به سرزمین مادری، جشنی بر پا کرد. افزون بر آن، قانون جدید امنیت ملی چین نیز به پکن اجازه می‌­دهد که از راه زور بر هنگ­‌کنگ مسلط شود. اما وضعیت تایوان با هنگ­‌کنگ متفاوت است.

تایوان بیش از ۲۰ میلیون نفر جمعیت دارد و از حکومت و مجلسی منتخب و فناوری پیشرفته‌ برخوردار است. از این جهت، پس گرفتن آن از راه­‌های مسالمت­‌آمیز ناممکن به نظر می‌­رسد و پکن بازگرداندن آن از راه زور را اجتناب‌ناپذیر می­‌داند.

به باور کارشناسان امور چین، یکی از آرمان‌­های شی جی پینگ بازگرداندن تایوان و الحاق آن به سرزمین چین است. شی که تلاش دارد خود را در ساختار حزب کمونیست در جایگاه مائو بنشاند، به این باور رسیده که الحاق تایوان به چین از راه زور نظامی و پر کردن تنگه تایوان با کشتی­‌های جنگی امکان‌پذیر است. چون او می‌­داند که آمریکا هیچ­‌گاه به خاطر تایوان وارد یک جنگ مستقیم و گسترده با چین نخواهد شد. همان‌طور که برای اوکراین به یک جنگ مستقیم با روسیه وارد نشد؛ آمریکا همان‌طور که به فرستادن سلاح به اوکراین بسنده کرد، در مورد تایوان نیز به فرستادن سلاح اکتفا خواهد کرد. اما همچنان که فرستادن سلاح به اوکراین نتوانست جلو پوتین برای اشغال دونباس را بگیرد، فرستادن سلاح به تایوان نیز نخواهد توانست مانع از تسلط چین بر تایوان شود.

البته در روابط آمریکا و چین روش دیگری نیز وجود دارد که می­‌تواند از اساس، جلو برخورد نظامی میان این دو کشور را بگیرد؛ روش «رقابت راهبردی مدیریت‌شده» که کوین راد، نخست‌وزیر پیشین استرالیا، پیشنهاد کرد. ولی هیچ­‌کس نمی‌­داند که پکن و واشنگتن چه وقت این پیشنهاد را جدی خواهند گرفت. همگان سخن آن مقام برجسته چینی را به یاد دارند که به همتای آمریکایی‌اش گفته بود: «شما در جایگاهی نیستید که با چین از موضع قدرت سخن بگویید».

 روان ژانگ‌زی، پژوهشگر وزارت خارجه چین، می‌­گوید: «چین مطمئن است که غرب در برابر آن سر تسلیم فرو خواهد آورد». سخن روان البته رویای شیرینی است اما به شرطی که پیمان­‌های «اوکوس»، «کواد»، «ناتو» و ائتلاف کشورهای عضو گروه «پنج چشم» (استرالیا، بریتانیا، کانادا، نیوزیلند و ایالات متحده آمریکا) آن را به کابوس ترسناکی تبدیل نکنند.